نشست آزادی و کرامت انسانی در گفتمان سیاسی امام خمینی

به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، حجت الاسلام سروش محلاتی، پژوهشگر فقه سیاسی شیعه و استاد حوزه علمیه، در این جلسه به شناخت نظام فکری امام (ره) از طریق آثار شهید مطهری اشاره کرد.

او گفت: «مطهری یکی از معتبرترین افراد در این زمینه بود. در آخرین اثر شهید مطهری یعنی "مقدمه ای بر جهان بینی اسلامی" بحث کرامت مکررا مطرح شد. او در این کتاب در بخش ها و بحث های مختلف موضع کرامت انسانی را طرح کرد و به صورت مکرر در این کتاب آمد که انسان از کرامت ذاتی برخوردار است.»

محلاتی، به مفهوم کرامت انسانی در دیدگاه امام خمینی (ره) اشاره کرد و گفت: «هر چند نمی توان نظام فکری امام خمینی(ره) را به طور کامل در آثارش شناخت ولی با توجه به اینکه در آثار شهید مطهری به عنوان یکی از شاگردان امام خمینی(ره) مساله کرامت انسانی بررسی شده می توان نظام فکری امام خمینی (ره) را در این زمینه مطالعه و بررسی کرد.»

او درباره آزادی و کرامت انسانی از دیدگاه امام خمینی(ره) به کتاب نگاهی به جهان بینی اسلامی استناد کرد و گفت: «با توجه به اینکه قانون اساسی در زمان امام خمینی(ره) و از سوی نزدیکترین یاران امام خمینی(ره) تدوین شده، امتیازات بسیار زیادی داراست. آزادی از جنبه اعتقادی در نگاه امام را می توان با جملاتی مانند "اسلام مکتب تحمیل نیست" یا "ما فقط اسلام را ارائه می کنیم، هر کسی خواست می پذیرد و هرکس که نخواست نمی پذیرد" شناخت.»

این استاد حوزه با انتقاد از انتخاب یک موضوع کلی برای طرح در این نشست گفت: «بیش از 35 سال است که می نشینیم و نشست علمی ترتیب می دهیم و درباره کرامت انسانی صحبت می کنیم. آیا وقت آن نرسیده که بعد از گذشت 4 دهه وضع فکری جامعه در این زمینه مشخص شود و به جای بحث های کلی تحت عنوان کرامت انسانی به مصادیق جزئی تر و مباحث تحقیقاتی در این زمینه بپردازیم؟»

او افزود: «فکر می کنید چند دهه دیگر لازم باشد که درباره کرامت انسانی بحث و گفت وگو کنیم؟ مشکل کار چیست؟ آیا مبانی در این زمینه دچار ابهام است و این جلسات برای رفع ابهام در مبانی برگزار می شود یا قوانینی که مرتبط با موضوع کرامت و آزادی انسانی است مشکل دارد؟ یا مشکل نه در مبانی است و نه در قوانین بلکه در اجراست.»

محلاتی گفت: «باید ببینیم در بحث ها و گفت وگوها دنبال چه می گردیم. آیا نظر جدیدی درباره موضوع کرامت بر اساس مبانی اسلامی خوهد طرح شود یا سئوال ها و پرسش های دیگری در این زمینه وجود دارد؟»

او یکی از چالش های موضوع کرامت انتزاعی دانستن آن از سوی عده ای عینی تلقی کردن از سوی عده ای دیگر دانست و افزود: «اگر کرامت یک مفهوم انتزاعی است که در این صورت دنبال علائم خاصی برای شناسایی کرامت نمی گردیم. از طرفی بعضی از متفکران اسلامی کرامت را در این مبنا مطرح می کنند که انسان دارای کرامت است و نسبت به موجودات دیگر ارزش بالاتری دارد چون از عقل برخوردار است.»

محلاتی افزود: «آیا جلوی اهانت به یک مسلمان و یک شهروند را بر مبنای اصل کرامت می توان گرفت؟ اگر جواب خیر باشد پس این کرامت عینیتی ندارد. آیا یک شهروند را از حقوق خودش بدون تشکیل محکمه عادله و صالحه می توان محروم کرد؟ اگر پاسخ مثبت باشد این بدان معناست که کرامتی وجود ندارد.»

او گفت: «متاسفانه سراسر این شهر بزرگ بر سر هر کوچه و خیابان افراد فقیر وجود دارد و حتی کار به کودکان نیز رسیده که تکدی گری می کنند؛ این با کرامت انسان سازگار نیست.»

پژوهشگر فقه سیاسی شیعه گفت: «اختلافات زیادی بر سر تعریف کرامت وجود دارد. چاره ای جز این نداریم که ببینیم نظام های فکری و اسلامی بر چه اساسی بوده اند و قانون اساسی چه رویکردی نسبت به کرامت انسانی اتخاذ کرده است. اگر انسان کرامت دارد پس باید از حق نیز برخوردار باشد و حقوق او باید رعایت شود.»

او نسبت اسلام و ایمان را با کرامت بررسی کرد و گفت: «ما از ابتدا مدتی حرکتی رو به جلو داشتیم ولی پس از دوره ای متوقف شدیم.»

محلاتی افزود: «اگر کرامت انسانی در گذشته جزو پایه های نظام بوده چرا امروز باید در جایی دیگر آن را جستجو کرد.»

به گزارش خبرنگار معارف ایرنا، شریف لک زایی روز سه شنبه در نشست علمی آزادی و کرامت انسانی در گفتمان سیاسی امام خمینی (ره) در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران گفت: حضرت امام (ره) معتقد بودند که ریشه و اصل همه عقاید توحید است و با توجه به سخنان ایشان که می فرمود، «انسان فقط باید در برابر حق تسلیم باشد و از هیچ انسانی نباید اطاعت کند مگر اینکه اطاعت او اطاعت از خدا باشد» نتیجه گیری می کردند که طبق اصل آزادی، هیچ انسانی حق ندارد ملتی را از آزادی محروم کند.
وی افزود: مفهوم آزادی بیش از یکهزار و 600 بار در سخنان حضرت امام بیان شده، اما نکته مهم این است که ابعاد و اضلاع این آزادی تا چه اندازه ای است و در عمل چگونه تحقق پیدا می کند.
مدیر گروه فلسفه پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی افزود: بخشی از سخنان امام را می توان به عنوان یک فعال سیاسی بررسی کرد که سالها در تبعید بوده و با شجاعت در مقابل حکومت ظلم ایستاده است و بخشی دیگر را نیز به عنوان موسس یک نظام سیاسی جدید مورد بررسی قرار داد که خواست مردمی بوده و در مبارزه ای فراگیر او را یاری کرده اند.
این استاد دانشگاه، با اشاره به ابعاد اخلاقی، عرفانی، فقهی و سیاسی حضرت امام (ره) گفت: امام یک فیلسوف و حکیمی بود که در مسیر حکمت متعالیه حرکت می کرد و در تداوم فلسفه سیاسی اسلامی بحث آزادی را مطرح کردند؛ هرچند این مساله در حوزه های اخلاق ، فقه و فلسفه نیز جایگاه خود را دارد.
لک زایی ادامه داد: نگاه ذهنی، معرفتی و بینشی امام شامل فلسفه و کلام می شود و ایشان در بحث کلام در این زمینه بر عنصر اختیار تاکید داشتند و در نگاه فضایل و ارزش های اخلاقی نیز بر انتخاب آزادانه بود.
وی گفت: هر سخنی که از امام درباره مفاهیم عمومی و اجتماعی گفته می شود در سه لایه (فقهی، اخلاقی و فلسفی) معنی پیدا می کند.

** اگر به قانون اساسی عمل کنیم وضع جامعه ما تغییر کلی می کند 
پژوهشگر فقه سیاسی شیعه و استاد حوزه علمیه نیز، به شناخت نظام فکری امام (ره) از طریق آثار شهید مطهری اشاره کرد.
سروش محلاتی، با اشاره به مفهوم کرامت انسانی در دیدگاه امام خمینی (ره) گفت: هر چند نمی توان نظام فکری امام خمینی (ره) را به طور کامل در آثار ایشان شناخت ولی با توجه به اینکه در آثار شهید مطهری به عنوان یکی از شاگردان امام (ره) مساله کرامت انسانی بررسی شده می توان نظام فکری امام را در این زمینه مطالعه و بررسی کرد.
وی با بیان بخشی از مطالب کتاب نگاهی به جهان بینی اسلامی به سخنانی از حضرت امام درباره آزادی و کرامت انسانی استناد کرد.
محلاتی در ادامه گفت: با توجه به اینکه قانون اساسی در زمان امام خمینی (ره) و توسط نزدیکترین یاران امام تدوین شده، امتیازات بسیار زیادی را داراست و اگر به همین قانون اساسی عمل کنیم وضع جامعه ما تغییر کلی می کند. 
وی افزود: آزادی از جنبه اعتقادی در نگاه امام را می توان با این جملات شناخت که فرمود: 
«اسلام مکتب تحمیل نیست،» یا اینکه فرمود: «ما فقط اسلام را ارائه می کنیم، هر کسی خواست می پذیرد و هرکس که نخواست نمی پذیرد.»
این کارشناس مذهبی این فراز از سخنان امام را منطق قرآن دانست که به پیامبر سفارش می کرد که پیامبر فقط دین را ابلاغ می کند.
وی همچنین موضوع آزادی از جنبه سیاسی در سخنان امام را مورد بررسی قرار داد و گفت: امام فرمود: «هر فردی از افراد ملت حق دارد زمامدار مسلمین را استیضاح کند و او باید جواب قانع کننده بدهد و انقلاب اسلامی ما بر اساس این افکار شکل گرفته و مردم با همین آرمان ها فداکاری کردند و نظام اسلامی را شکل دادند.»
نشست علمی آزادی و کرامت انسانی در گفتمان سیاسی امام خمینی به همت مرکز فرهنگی دانشجویی امام (ره)، ولایت فقیه و انقلاب اسلامی و با همکاری معاونت فرهنگی دانشگاه تهران برگزار شد.
این استاد حوزه با انتقاد از انتخاب یک موضوع کلی برای طرح در این نشست گفت: ما باید بعد از چهار دهه به جای بحث های کلی مانند کرامت انسانی، به گفت وگوهای جزیی بپردازیم ولی موضوع این است که هیچ ابهام و مشکلی در مبانی و قوانین اسلامی وجود ندارد، بلکه این مشکلات در هنگام اجرا بوجود می آید.
وی یکی از چالش های موضوع کرامت را در این دانست که برخی آن را یک مفهوم انتزاعی می دانند و عده ای واقعیت عینی تلقی می کنند.
وی افزود: اگر انسان کرامت دارد پس باید از حق نیز برخوردار باشد و حقوق او باید رعایت شود.
وی در ادامه نسبت اسلام و ایمان را با کرامت مورد بررسی قرار داد و گفت: ما در 30 سال گذشته مدتی حرکتی رو به جلو داشتیم ولی پس از دوره ای متوقف شدیم.
وی از قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از منابعی یاد کرد که موضوع کرامت انسانی را از پایه های نظام اسلامی بر می شمرد و کرامت انسانی را در کنار اصول دین قرار داده است.
سروش محلاتی در ادامه گفت: اگر کرامت انسانی در گذشته جزو پایه های نظام بوده چرا امروز باید در جایی دیگر آن را جستجو کرد.
این نشست به عنوان جلسه از نشست های همایشی است که فردا با حضور حجت الاسلام والمسلمین سیدحسن خمینی و برخی از کارشناسان و فرهیختگان فرهنگی و سیاسی با عنوان همایش گفتمان سیاسی امام خمینی (ره) در سازمان اسناد و کتابخانه ملی برگزار می شود.